του Daniel Gross, Thinking Ahead Europe
Στην ομιλία του State of the Union στις 13 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος junker παρουσίασε το όραμά του για μια πολιτική ευρωζώνη.
Το σημείο έναρξής του ήταν ότι το ευρώ θα πρέπει να θεωρείται το νόμισμα της Ένωσης, όχι απλώς το νόμισμα κάποιων κρατών-μελών. Από μια τυπική άποψη, αυτό είναι σωστό καθώς το ευρώ είναι πραγματικά σχεδιασμένο στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες ως το νόμισμα της Ένωσης. Οι χώρες που δεν είναι μέλη της ευρωζώνης θεωρείται ότι έχουν μια παρέκκλιση η οποία είναι κατ’ αρχήν προσωρινή.
Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Με την πάροδο του χρόνου, οι περισσότερες χώρες εκτός ευρώ, έχουν γίνει όλο και λιγότερο πρόθυμες να το υιοθετήσουν. Επιπλέον, δεν θα έχει νόημα για αυτές να βρεθούν υπό πίεση ή να τους προσφερθούν ειδικά κίνητρα για να υιοθετήσουν το ευρώ. Καμία χώρα δεν θα εγκαταλείψει το νόμισμά της απλώς επειδή της λέει η Κομισιόν να το κάνει ή επειδή της προσφέρονται κάποιες εξαιρέσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Οι χώρες θα θελήσουν να ενταχθούν στο ευρώ μόνο όταν δουν τα οφέλη. Αυτό είναι που διαχωρίζει την ευρωζώνη από την περιοχή Σένγκεν (χωρίς διαβατήρια). Τα πλεονεκτήματα της κατάργησης των συνοριακών ελέγχων και της απόκτησης πρόσβασης σε σημαντικές βάσεις ευρωπαϊκών δεδομένων είναι τόσο ισχυρά που όλα τα κράτη-μέλη (πλην Ηνωμένου Βασιλείου και Ιρλανδίας) συμμετέχουν. Και ακόμη και χώρες εκτός ΕΕ όπως η Ελβετία και η Νορβηγία έχουν ζητήσει να συμμετάσχουν. Το κλειδί για να γίνει το ευρώ το νόμισμα όλης της ΕΕ είναι να γίνει καλύτερα λειτουργική η ευρωζώνη και να ενισχύσει την τραπεζική ένωση με την οποία συνδέεται.
Αλλά εδώ είναι που οι προτάσεις του Juncker πηγαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση. Ο “Οδικός Χάρτης για μια περισσότερο Ενωμένη, Ισχυρή και πιο Δημοκρατική Ένωση”, απαριθμεί τρία στοιχεία για την ΟΝΕ:
Μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο
Δημιουργία μιας ειδικής γραμμής προϋπολογισμού της ευρωζώνης εντός του προϋπολογισμού της ΕΕ
Δημιουργία ενός Ευρωπαίου υπουργού για την Οικονομία και τα Οικονομικά.
Δυστυχώς, το πρώτο και το τρίτο στοιχείο δεν σημαίνουν τίποτα εκτός και αν μεταφερθούν σημαντικές νέες αρμοδιότητες σε επίπεδο ΕΕ. Ο ESM είναι ήδη σε λειτουργία και εκτελεί τις περισσότερες λειτουργίες που θα έκανε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Η Κομισιόν πρέπει να διευκρινίσει τι απαιτείται πραγματικά για να λάβει χώρα μία “μεταμόρφωση”. Το κέρδος θα είναι μικρό εάν γίνουν μόνο κάποιες οριακές αλλαγές και αν δοθεί ένα νέο όνομα σε κάτι που ήδη ισχύει.
Το ίδιο ισχύει και για τη “δημιουργία” ενός Ευρωπαίου υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών. Δεν θα κερδίσουμε πολλά από το να μετονομάσουμε απλώς τον Επίτροπο για την Οικονομία ξαφνικά σε “Υπουργό”, εκτός και αν του/της δοθούν σημαντικές νέες αρμοδιότητες πάνω στην οικονομική πολιτική. Αλλά αυτό ούτε χρειάζεται ούτε είναι πιθανό να γίνει αποδεκτό από τα κράτη-μέλη. Δεν υπάρχει έλλειψη μηχανισμών συντονισμού των εθνικών οικονομικών πολιτικών, αλλά ο αντίκτυπός τους ήταν πολύ περιορισμένος.
Ο Juncker παρείχε περισσότερες λεπτομέρειες για το δεύτερο σημείο, “μια ειδική γραμμή προϋπολογισμού της ευρωζώνης μέσα στον προϋπολογισμό της ΕΕ”. Όπως συνοψίσαμε παρακάτω, η Κομισιόν απαριθμεί τέσσερις λειτουργίες: 1) βοήθεια διαρθρωτικής μεταρρύθμισης, 2) λειτουργία σταθεροποίησης, 3) στήριξη για την τραπεζική ένωση και 4) ένα μέσο σύγκλισης για να δοθεί προενταξιακή βοήθεια σε κράτη-μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ.
Για κάθε μία από αυτές τις λειτουργίες ωστόσο, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς εάν θα ήταν χρήσιμη αυτή η ειδική γραμμή στο συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ.
Η ιδέα του να παρέχεται στις χώρες χρηματοδότηση εάν προχωρούν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις υπάρχει από την εποχή του Euro-Plus συμφώνου, το οποίο δεν είχε ποτέ κανέναν αποδέκτη. Και υπάρχει λόγος. Γιατί θα πρέπει μια εργασιακή μεταρρύθμιση στη Γαλλία να γίνει πιο εύκολη εάν η χώρα μπορεί να λάβει κάποια μικρή βοήθεια από την ΕΕ;
Μια λειτουργία σταθεροποίησης για τον προϋπολογισμό της ΕΕ έχει εξεταστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά εάν η Κομισιόν μιλούσε σοβαρά για αυτό, θα χρειαζόταν να φέρει επανάσταση στον προϋπολογισμό της ΕΕ: το επίπεδό του θα έπρεπε να αυξηθεί ριζικά, η φύση των δαπανών του θα πρέπει να αλλάξει ριζικά, το πολυετές οικονομικό πλαίσιο θα έπρεπε να καταργηθεί και θα χρειαζόταν να μπορεί να εμφανίζει μεγάλα ελλείμματα. Αλλά δεν υπάρχει ούτε ένας υπαινιγμός έστω για καμία από αυτές τις δραματικές αλλαγές.
Μια δημοσιονομική στήριξη για την τραπεζική ένωση είναι ασφαλώς μια καλή ιδέα. Αλλά θα μπορούσε και θα πρέπει, να προέλθει από τον ESM, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Επιπλέον, μόνο ένας πλήρως διαφορετικός προϋπολογισμός της ΕΕ, διαρθρωμένος σύμφωνα με τις γραμμές που περιγράφθηκαν παραπάνω, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αξιόπιστο στήριγμα.
Είναι δύσκολο να δει κανείς την ανάγκη για προενταξιακή βοήθεια. Χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Τσεχία και η Πολωνία δεν χρειάζονται “βοήθεια” γενικώς, και ακόμη λιγότερο, οικονομική βοήθεια για να ενταχθούν στο ευρώ.
Συνολικά, μετά από προσεκτικότερη εξέταση, διαπιστώνει κανείς ότι οι συγκεκριμένες προτάσεις της Κομισιόν υπολείπονται σε ουσία, και ως εκ τούτου στερούνται συνοχής. Μια “πολιτική” ευρωζώνη θα μπορούσε να αξίζει έναν υπουργό Οικονομικών, αλλά θα έπρεπε να του/της παρεχόταν πολύ πιο ισχυρές εξουσίες για να παρεμβαίνει στις εθνικές πολιτικές αλλά επίσης ένας πολύ πιο μεγάλος και ευέλικτος προϋπολογισμός, χωρίς ‘δίκαιη ανταπόδοση”. Καμία από αυτές τις προβλέψεις δεν φαίνεται εφικτή επί του παρόντος. Επιπλέον, οι προτάσεις του Juncker είναι προς τη λάθος κατεύθυνση. Η κρίση έδειξε ότι η βασική αδυναμία της ευρωζώνης ήταν η χρηματοπιστωτική αστάθεια, όχι η απουσία μιας γραμμής στον προϋπολογισμό της ΕΕ ή η απουσία ενός Ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών. Μικρά αλλά πιο συγκεκριμένα βήματα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, θα ήταν λιγότερο ελκυστικά, αλλά περισσότερο χρήσιμα.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ
