Ευρασιατική Ένωση ή Ευρωπαϊκή Ένωση;

Του Akio Kawato, Carnagie Moscow Center

Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος της Αρμενίας Serz Sargsyan ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αποκτήσει η Αρμενία πρόσβαση στην Ευρασιατική Ένωση, ένα ρωσικό σχέδιο για να κρατήσει τη λαβή στο CIS ως σφαίρα του ενδιαφέροντός της. Ο Sargsyan μπορεί να προτιμά το σύμφωνο σύνδεσης με την ΕΕ, αλλά δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στα παράπονα της Ρωσίας, καθώς η τελευταία είχε κάνει κινήσεις για να ενισχύσει τους δεσμούς της με το Αζερμπαϊτζάν, τον βασικό εχθρό της Αρμενίας. Επομένως, ένας «πόλεμος» έχει ενταθεί μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη σύνοδο κορυφής των ευρωπαϊκών χωρών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης που προγραμματίζεται για τα τέλη Νοεμβρίου στο Βίλνιους. Εκεί η ΕΕ είναι έτοιμη να υπογράψει συμφωνίες σύνδεσης με τις γειτονικές χώρες (Λευκορωσία, Ουκρανία, Μολδαβία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία).

Τωρα, τεράστιες οικονομικές συμμαχίες αναδύονται παγκοσμίως: η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ (FTA), η Δια-Ειρηνική Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης (TPP, ουσιαστικά μια οικονομική ένωση μεταξύ των Ιαπωνίας, ΗΠΑ, ASEAN και Ωκεανίας), και πιθανώς η Ευρασιατική Ένωση. Οι πιθανότητες είναι υπέρ των δύο πρώτων, καθώς το συνολικό οικονομικό μέγεθος (με βάση το ΑΕΠ) της Ευρασιατικής Ένωσης δεν είναι μεγαλύτερο από το ένα δέκατο της ΕΕ, των ΗΠΑ/FTA ή ΤΡΡ. Αυτό μας θυμίζει έντονα την κατάσταση το 1989, όταν η πολιτική και οικονομική ισχύς της πρόσφατα ενοποιημένης ΕΕ προσέλκυσε την Ανατολική Ευρώπη από το σοβιετικό στρατόπεδο.

Σε μια πιο μεγάλη ιστορική προοπτική αυτό είναι ένα ζήτημα μιας νέας οριοθέτησης των σφαιρών επιρροής μετά από την κατάρρευση μιας αυτοκρατορίας, καθώς οι συμφωνίες σύνδεσης μεταξύ των «ανατολικών εταίρων» και της ΕΕ, μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει στην προσχώρησή τους στο ΝΑΤΟ. Είναι κατανοητό ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να το αποτρέψει.

Επομένως τα τρία μέρη –Ρωσία, χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και ΕΕ- βρίσκονται σε αδιέξοδο. Στα μάτια των χωρών της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, η Ρωσία μπορεί απλώς να προσφέρει εκπτωτικές τιμές για το πετρέλαιο και το αέριο καθώς και απασχόληση για τους απολυμένους αυτών των χωρών. Η Ρωσία δεν έχει την ικανότητα να παράσχει στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες τεχνολογία, επενδύσεις και management, τα οποία έχουν (οι χώρες) τρομερή ανάγκη για την αυτόνομη ανάπτυξή τους. Αλλά εάν οι χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης επιλέξουν την συνεργασία με την ΕΕ, θα πρέπει να πληρώσουν πολλά περισσότερα για το ρωσικό πετρέλαιο και αέριο.

Αυτό το άγονο αδιέξοδο πρέπει να σπάσει. Μια ειδική ρύθμιση θα μπορούσε να επινοηθεί για τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης έτσι ώστε να μπορούν να συνδέονται τόσο με τη Ρωσία όσο και με την ΕΕ. Θα συνέβαλλε αποτελεσματικότερα στη δημιουργία μιας χαλαρής οικονομικής συμμαχίας μεταξύ της ΕΕ και της Ευρασιατικής Εταιρικής Ένωσης δεμένες μεταξύ τους με κοινό παρανομαστή: τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης.

Μια τέτοια ρύθμιση έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τη Ρωσία και την ΕΕ. Αρνητικές επιπτώσεις θα πρέπει να συνυπολογιστούν. Για παράδειγμα, η απαίτηση visa για τους Ρώσους που εισέρχονται στην ΕΕ θα μπορούσε να μαλακώσει, αλλά όχι σε βαθμό της απόλυτης ελευθερίας. Στα προϊόντα της ΕΕ και της Ρωσίας θα χορηγηθεί μια καλύτερη πρόσβαση στις αγορές της άλλης πλευράς, αλλά δεν θα είναι απολύτως ελεύθερη. Και η έκπτωση στις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μειωθεί σταδιακά για να αποφευχθεί μια αδικαιολόγητα μεγάλη επιβάρυνση για τη Ρωσία.

Μια διάσπαση μιας αυτοκρατορίας πάντα εμπεριέχει πόνο-υλικό και πνευματικό. Αλλά για την πρώην Σοβιετική Ένωση είχαμε επινοήσει καλύτερα μια πιο πολιτισμένη και ανώνυμη διαδικασία, στην οποία η Ρωσία θα ήταν σε καλύτερη θέση για να διατηρήσει τα πολιτικά και οικονομικά της διακυβεύματα στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Πιθανώς η Κοινοπολιτεία των Εθνών (πρώην βρετανική Κοινοπολιτεία) μπορεί να χρησιμεύσει ως ένα χρήσιμο παράδειγμα για την Ρωσία. Το μόνο πρόβλημα όμως είναι ότι η Ρωσία δεν έχει μια βασίλισσα ως σύμβολο ενότητας.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ