ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Διαβάστε την έκθεση της USCIRF

Η Επιτροπή των ΗΠΑ για την Παγκόσμια Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF), δημοσίευσε την Ετήσια Έκθεσή της για την διεθνή κατάσταση των θρησκευτικών ελευθεριών του 2017 και από την αρχή ξεκαθαρίζει πως διαπιστώνει επιδείνωση σε παγκόσμια κλίμακα. Οι παραβιάσεις των θρησκευτικών ελευθεριών βαθαίνουν στον κόσμο, ενώ σημειώνεται σημαντικός αριθμός βίαιων περιστατικών, όπως επιθέσεις σε θρησκευτικές μειονότητες, σφαγές αθώων, καταστροφές τόπων λατρείας, ακόμη και απόπειρες γενοκτονίας. Αυτό το πλήθος των φρικιαστικών εγκλημάτων, όπως σημειώνει η ίδια η Έκθεση, συχνά περνούν απαρατήρητες, λόγω του τοπικού τους χαρακτήρα.

Ο θυρεός της Επιτροπήs των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Παγκόσμια Θρησκευτική Ελευθερία

Τι είναι η USCIRF

Η Επιτροπή των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Παγκόσμια Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF) είναι μια επιτροπή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ που δημιουργήθηκε με τον Νόμο περί Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας του 1998 (International Religious Freedom Act of 1998). Τα μέλη της Επιτροπής διορίζονται από τον Πρόεδρο και τα δύο πολιτικά κόμματα στη Γερουσία και στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι κύριες αρμοδιότητές της είναι να επανεξετάσει τα γεγονότα και τις περιστάσεις των παραβιάσεων της θρησκευτικής ελευθερίας σε διεθνές επίπεδο και να λειτουργεί συμβουλευτικά προς τον Πρόεδρο, τον Υπουργό Εξωτερικών και το Κογκρέσο, βοηθώντας στη χάραξη της αμερικανικής πολιτικής σε ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας. Επιπλέον η Επιτροπή ενισχύει δίκτυα που εργάζονται για την υπεράσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας στο εξωτερικό μέσω της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων

Πώς ορίζεται η Θρησκευτική Ελευθερία

Η θρησκευτική ελευθερία, στον πυρήνα της, είναι το δικαίωμα των ατόμων να εκδηλώνουν τη θρησκεία ή τις πεποιθήσεις τους ατομικά και συλλογικά. Αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα η προστασία αυτού του οποίου βαρύνει τον καθένα από εμάς. Βασική αρχή της Επιτροπής είναι ότι η προστασία της θρησκευτική ελευθερίας για όλους τους ανθρώπους, απαιτεί κοινή δράση των πολιτών από κάθε χώρα, ανεξαρτήτων των πολιτικών τους απόψεων ή της θρησκείας τους.

Η θρησκευτική ελευθερία, παραμένει ένα ακανθώδες, ζήτημα, το οποίο σε επίπεδοι ορισμού, γίνεται αντικείμενο σύγχυσης, ακόμα και από έμπειρους παρατηρητές. Η θρησκευτική ελευθερία, δεν αναφέρεται απλώς στην εκδήλωση μιας θρησκευτικής πίστης, αλλά όπως ορίζεται ως έννοια από το άρθρο 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, περιλαμβάνει την ελευθερία του ανθρώπου να αλλάξει τη θρησκεία του και την ελευθερία να ασκεί τα λατρευτικά του καθήκοντα – είτε ατομικά είτε σε συλλογικό επίπεδο.

Οι παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας από τις κυβερνήσεις

Όταν πριν από ένα χρόνο, ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry δήλωσε ότι η δράση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) συνιστά γενοκτονία, ήταν η πρώτη φορά (από την περίπτωση του Νταρφούρ το 2004 ¹), που κυβέρνηση των ΗΠΑ χαρακτήρισε έτσι μια συνεχιζόμενη θρησκευτική εκστρατεία. Η βάρβαρη κοσμοθεωρία του Ισλαμικού Κράτους, που σύμφωνα με την έκθεση, αποτελεί μια παραμόρφωση του Ισλάμ, έχει γίνει ευρέως γνωστή στην παγκόσμια κοινότητα. Επισημαίνεται, όμως, πως υπάρχουν μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, που πραγματοποιούν επιθέσεις κατά της θρησκευτικής ελευθερίας λιγότερο βίαιες μεν, αλλά όχι λιγότερο ύπουλες.

Ο Κόλιν Πάουελ χαρακτηρίζει ως γενοκτονία τις κυβερνητικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Νταρφούρ του Σουδάν (09-09-2004) Kevin Lamarque / Reuters

Στιγμιότυπο προπαγανδιστικού βίντεο του ISIS με αποκεφαλισμό χριστιανών

Οι συντάκτες της Έκθεσης, αναφέρονται στην περίπτωση της Ρωσίας, της οποίας το Ανώτατο Δικαστήριο στις 20 Απριλίου, εξέδωσε απόφαση που απαγόρευε την ύπαρξη των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη χώρα. Τα θρησκευτικά δικαιώματα των Ρώσων Μαρτύρων του Ιεχωβά, υποβιβάζονται διαρκώς, με «νόμιμα» μέσα σε σύμπλευση με το ρωσικό δικαίου. Ένα από τα μέσα αυτά, είναι ο λεγόμενος “Αντι-Εξτρεμιστικός” Νόμος, ο οποίος διατηρείται σε ισχύ στο δικανικό σύστημα της Ρωσίας, και χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τη μείωση των θρησκευτικών ελευθεριών.

Ρώσοι μάρτυρες του Ιεχωβά σε θρησκευτική εκδήλωση

Για τον λόγο αυτό ακριβώς, η USCIRF για πρώτη φορά προτείνει τον χαρακτηρισμό της Ρωσίας ως “χώρας ιδιαίτερης ανησυχίας” (country of particular concern, CPC), σε σύμφωνία με τον Αμερικανικό Νόμο Περί Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας του 1998, κατηγορώντας τη για ιδιαίτερα σοβαρές παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας. Η Επιτροπή με τη φετινή της Έκθεση διατηρεί στην ίδια κατηγορία 10 χώρες (Μιανμάρ, Κίνα, Ερυθραία, Ιράν, Βόρεια Κορέα, Σαουδική Αραβία, Σουδάν, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, και Ουζμπεκιστάν), ενώ εντάσσει για πρώτη φορά 6 χώρες (Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Νιγηρία, Πακιστάν, Ρωσία, Συρία, και Βιετνάμ)².

Χάρτης των χωρών της Κατηγορίας 1 (Tier 1 countries)

Χάρτης των χωρών της Κατηγορίας 2 (Tier 2 countries)

Χάρτης χωρών και περιοχών υπό παρακολούθηση

Οι παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας από μη-κρατικές οντότητες

Εκτός από τα ίδια τα κράτη σημαντικό μέρος των παραβιάσεων της θρησκευτικής ελευθερίας σημειώνεται από μη κρατικές οντότητες, οι οποίες αποτελούν μια λιγότερο επίσημη αλλά όχι λιγότερο ουσιαστική απειλή. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Νόμο για την Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία του 2016 (Frank R. Wolf International Religious Freedom Act) (https://www.congress.gov/bill/114th-congress/house-bill/1150), ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει την υποχρέωση να εντοπίσει μη κρατικές οντότητες που προβαίνουν σε σοβαρές παραβιάσεις θρησκευτικής ελευθερίας χαρακτηρίζοντας τις ως «φορείς ιδιαίτερης ανησυχίας» (entities of particular concern, EPC)³. Σε αρκετές περιπτώσεις τέτοιες οντότητες είναι δυνατό να ελέγχουν ολόκληρες περιοχές της επικράτειας μιας ή περισσοτέρων χωρών και έχοντας σημαντικό πολιτικό έλεγχο καταφέρνουν να είναι ακόμα πιο καταπιεστικές από τις ίδιες τις κυβερνήσεις όσον αφορά το ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας. Η Επιτροπή εντάσσει στην κατηγορία αυτή το ISIS στο Ιράκ και τη Συρία, τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και την οργάνωση Al-Shabaab στη Σομαλία.

Η Οργάνωση Al-Shabaab στη Σομαλία

Οι έμμεσες παραβιάσεις του θρησκευτικού δικαιώματος

Το δικαίωμα στην θρησκευτική ελευθερία είναι ένα δικαίωμα το οποίο περιλαμβάνει μια σειρά χαρακτηριστικών. Προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας μπορεί να γίνει άμεσα ή έμμεσα με την αφαίρεση ακόμη και ενός από τα χαρακτηριστικά του δικαιώματος, όπως αυτό έχει οριστεί. Με άλλα λόγια δεν μπορεί να υπάρχει θρησκευτική ελευθερία χωρίς την ελευθερία της λατρείας, την ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, την ελευθερία έκφρασης και γνώμης, χωρίς την προστασία από την αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση, καθώς και από επεμβάσεις στο σπίτι και την οικογένεια. Πάνω απ’ όλα δεν νοείται θρησκευτική ελευθερία χωρίς ίση προστασία από τον ίδιο το νόμο.

Συχνά οι παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας δεν φαίνεται να στοχεύουν στη θρησκεία, αλλά είναι έμμεσες. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να αφορούν ειδικές απαιτήσεις για οικοδομικές άδειες για την εγκατάσταση ή την επισκευή τόπων λατρείας ή να επιβάλουν περιορισμούς στις συγκέντρωση των πιστών, περιορισμός έτσι τα λατρευτικά τους δικαιώματα. Οι έμμεσες παραβιάσεις, συνιστούν ξεκάθαρα παραβιάσεις του θρησκευτικού δικαιώματος και παρατηρείται πως αυξάνονται τόσο σε αριθμό όσο και σε συχνότητα.

Ουαλοί χωρικοί μποϋκοτάρουν την τοπική εκκλησία αφού απαγόρευσε τα «μη- χριστιανικά» μαθήματα γιόγκα στο νέο κοινοτικό κέντρο (11th May 2017)

Η Θρησκευτική Ελευθερία υπό το πρόσχημα της Εθνικής Ασφάλειας

Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι πολλοί περιορισμοί στην θρησκευτική ελευθερία γίνονται υπό το πρόσχημα της προστασίας της εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, αυτή η σύνδεση της θρησκείας με την «ασφάλεια» είναι δίκοπο μαχαίρι, καθώς η ταυτόχρονη απαίτηση για υποστήριξη της θρησκευτικής ελευθερίας και για ενίσχυση της ασφάλειας δημιουργεί πλήθος προβλημάτων, όπως μπορεί να φανεί στις περιπτώσεις του Μπαχρέιν και της Αιγύπτου.

Ενώ η κυβέρνηση του Μπαχρέιν καταστρατηγεί όλο και περισσότερο τη θρησκευτική ελευθερία του Σιιτών μουσουλμάνων, η αμερικανική κυβέρνηση αρνείται να θέσει ζήτημα παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συνεχίζει να επιτρέπει την πώληση όπλων στην χώρα.

Διαδηλωτές κρατώντας σημαίες του Μπαχρέιν και πλακάτ με την εικόνα του ηγέτη σιίτη κληρικού του Μπαχρέιν Isa Qassim, φωνάζουν θρησκευτικά συνθήματα κατά τη διάρκεια αντικυβερνητικής διαδήλωσης μετά την προσευχή της Παρασκευής στο χωριό Diraz, δυτικά της Μανάμα, Μπαχρέιν, 12 Αυγούστου 2016. Τα πλακάτ γράφουν «Θα θυσιάσουμε την ψυχή μας για σένα» ( REUTERS/Hamad I Mohammed)

Η Αίγυπτος, από την άλλη πλευρά, έχει καταφέρει σημαντική πρόοδο σε ορισμένες πτυχές των θρησκευτικών δικαιωμάτων, ωστόσο η συνολική κατάσταση σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει θλιβερή.

Είναι θετικό γεγονός η απόφαση της κυβέρνηση της χώρας να εστιάσει το ενδιαφέρον της σε θρησκευτικές μειονότητες όπως οι Χριστιανοί Κόπτες. Αυτή η επιλογή, όμως, έχει οδηγήσει τις εξτρεμιστικές ομάδες όπως ο ISIS, να αναπτύξουν στρατηγική εναντίον των μειονοτήτων, πραγματοποιώντας σειρά βίαιων επιθέσεων εναντίον τους. Η Επιτροπή σημειώνει πως, παρά τις καλές προθέσεις, κάθε κυβερνητική προσπάθεια που αλλοιώνει την ελεύθερη έκφραση και άσκηση των λατρευτικών υποχρεώσεων των πιστών, στέλνει αντιφατικό μήνυμα και τελικά περιορίζει αναπόφευκτα τη ίδια τη θρησκευτική ελευθερία.

Οικογένειες Αιγύπτιων Χριστιανών που εγκαταλείψαν την πόλη El Arish, στο βόρειο Σινά, φτάνουν σε εκκλησία στην πόλη Ismailia της Αιγύπτου.( Ahmed Aboulenein/Reuters)

Οι νόμοι για τη βλασφημία συνιστούν παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας

Οι νόμοι για τη βλασφημία αποτελούν ακόμη ένα παράδειγμα που οι κυβερνήσεων χρησιμοποιούν το δικανικό σύστημα ως εργαλείο για τον περιορισμό της θρησκευτικής ελευθερίας. Κάτω από υπό την υποτιθέμενη ανάγκη προστασίας των θρησκειών από δυσφήμηση, κυβερνήσεις σε περισσότερες από 70 χώρες, από τον Καναδά έως το Πακιστάν, εφαρμόζουν τέτοια νομοθεσία. Οι νόμοι εναντίον της βλασφημίας, όμως, οδηγούν σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενθαρρύνουν τους εξτρεμιστές και μακροπρόθεσμα είναι προκαλούν επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια. Η Επιτροπή χαρακτηρίζει την χρήση των νόμων αυτών σαν «υποστηριζόμενη από το κράτος καταπίεση της ελευθερίας της θρησκείας» και συμπεριλαμβάνοντας κάθε είδους θρησκευτική πεποίθηση, ως θρησκευτικό δικαίωμα, στηλιτεύει την ύπαρξη αυτού του νομοθετικού πλαισίου.

H Ελλάδα στην Έκθεση της Επιτροπής

Η Έκθεση της Επιτροπής αναφέρεται στην κατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας στη χώρα μας, σημειώνοντας πως η Αθήνα παραμένει η μόνη πρωτεύουσα της Ε.Ε. χωρίς επίσημο λατρευτικό χώρο για τους μουσουλμάνους. Η Επιτροπή στέκεται στο γεγονός πως παρά το ότι το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε την κατασκευή από το 2011 και το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενέκρινε την απόφαση απορρίπτοντας το αντίστοιχο αίτημα το 2014, το τζαμί δεν έχει ακόμη κατασκευαστεί. Η Έκθεση αναφέρει πως το πρώτο μουσουλμανικό τέμενος της Ελλάδας πρόκειται να ανοίξει τον Απρίλιο του 2017, παρά τη συνεχιζόμενη αντίσταση, όπως αναφέρει η Έκθεση, των ακροδεξιών κομμάτων και της ηγεσίας της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Μουσουλμάνοι τελούν στα Προπύλαια του πανεπιστημίου Αθηνών το Αΐντ Αλντχα (εορτή που τιμά τη θυσία του Αβραάμ) με μία εορταστική προσευχή με καλεσμένο τον Δρ. Mohamed Baddari από το πανεπιστήμιο Αλζχαρ της Αιγύπτου (Αθήνα- 16/11/2010)

Ειδικά για την περίπτωση της Εκκλησίας η Επιτροπή σημειώνει πως εκτός της Ελλάδας αρκετές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας, της Φινλανδίας, της Μάλτας, του Λιχτενστάιν και του Ηνωμένου Βασιλείου, διατηρούν επίσημες κρατικές ή εθνικές εκκλησίες που απολαμβάνουν νόμιμα προνόμια που δεν επιτρέπονται σε άλλες θρησκευτικές κοινότητες.

Υπογραμμίζεται όμως, πως ορισμένες χώρες από τις χώρες αυτές έχουν κάνει βήματα για την κατάργηση ή εξισορρόπηση αυτής της κατάστασης, όπως για παράδειγμα η αναδιατύπωση του συντάγματος της Νορβηγίας, τον Ιανουάριο του 2017, που μετονόμασε την Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία της Νορβηγίας σε «εθνική εκκλησία της Νορβηγίας» καταργώντας τον προηγούμενο χαρακτηρισμό της ως «Δημόσια Κρατική Θρησκεία».

Τι συμβαίνει στην Τουρκία

Η Επιτροπή βεβαιώνοντας σειρά παραβιάσεων στις θρησκευτικές ελευθερίες, προτείνει την ένταξη της Τουρκίας στην κατηγορία Tier 2 (μαζί με το Αφγανιστάν, το Αζερμπαϊτζάν, το Μπαχρέιν, την Κούβα, την Αίγυπτο, την Ινδία, την Ινδονησία, το Ιράκ, το Καζακστάν, το Λάος και τη Μαλαισία).

Το Κογκρέσο των ΗΠΑ συνεργάζεται με τη Διεθνή Ομάδα Βουλευτών για την Ελευθερία Θρησκείας και Πίστεως (International Panel of Parliamentarians for Freedom of Religion or Belief IPPFoRB), ένα άτυπο δίκτυο νομοθετών, που δεσμεύεται να προωθήσει τη θρησκευτική ελευθερία για όλους, όπως ορίζεται στο άρθρο 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στο δίκτυο που ξεκίνησε στο Όσλο της Νορβηγίας το 2014, με τη βοήθεια της USCIRF, συμπεριλαμβάνονται και βουλευτές από την Τουρκία ⁴_. Έκτοτε η ομάδα πραγματοποίησε δύο σημαντικές συναντήσεις στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο του 2015 και στο Βερολίνο τον Σεπτέμβριο του 2016, με τη συμμετοχή περισσότερων από 100 βουλευτών.

Η Επιτροπή σημειώνει πως η τουρκική κυβέρνηση περιορίζει όλο και περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016. Παρατηρεί πως έχουν γίνει κάποιες παραχωρήσεις που θα μπορούσαν αν χαρακτηριστούν ως βελτίωση των συνθηκών θρησκευτικής ελευθερίας, όπως το γεγονός ότι η κυβέρνηση επέστρεψε τη διπλή υπηκοότητα στους Ελληνορθόδοξους Μητροπολίτες ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας ⁵ και να αναθεωρήσουν τα σχολικά προγράμματα σπουδών.

Ωστόσο, στην χώρα καμία θρησκευτική κοινότητα – συμπεριλαμβανομένης της πλειονότητας των σουνιτών μουσουλμάνων- δεν έχει πλήρη νομική υπόσταση με τη νομική δικαιολογία μιας αυστηρής ερμηνείας του κοσμικού κράτους από την τουρκική κυβέρνηση και της απαίτησης για απουσία θρησκείας από τη δημόσια ζωή. Κάθε θρησκευτική κοινότητα υπόκειται σε κρατικούς ελέγχους που περιορίζουν τα θρησκευτικά δικαιώματά για διατήρηση λατρευτικών χώρων, επιλογή κληρικών και προσφοράς θρησκευτικής εκπαίδευσης. Με βάση το γεγονός ότι αυτοί οι περιορισμοί των θρησκευτικών ελευθεριών εξακολουθούν να υφίστανται μακροχρόνια η USCIRF τοποθετεί και πάλι την Τουρκία στη Κατηγορία Tier 2.

Έλληνες Ορθόδοξοι

Η τουρκική κυβέρνηση εξακολουθεί να θέτει ως νομική απαίτηση, τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία εκλέγει και τον Οικουμενικό Πατριάρχη, να είναι αποκλειστικά Τούρκοι πολίτες. Ωστόσο, από το 2010, έχει επιτραπεί σε 30 αλλοδαπούς μητροπολίτες να διατηρούν διπλή υπηκοότητα.

Η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου (14 Ιουνίου 2017, Φωτογραφία: Νίκος Μαγγίνας/ Amen.gr)

Η Ελληνική Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή από το 1971 με την τουρκική κυβέρνηση να υποστηρίζει πως η ελληνική κυβέρνηση παραβιάζει τη θρησκευτική ελευθερία της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη, και κατ’ επέκταση την αρχή της αμοιβαιότητας όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Στις 6 Ιανουαρίου 2016, όμως, η τουρκική κυβέρνηση επέτρεψε την εορτή των Ελληνορθόδοξων Θεοφανίων στη Σμύρνη. Επιτρέπεται επίσης στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως να εκτελεί λειτουργίες σε σημαντικά θρησκευτικά ιστορικά μνημεία. Από το 2015 επετράπη και η λειτουργία ελληνικού γυμνάσιου/λυκείου στην Χώρα της Ίμβρου ⁶, ενώ η Έκθεση σημειώνει πως οι τουρκικές αρχές έχουν εγκρίνει το αίτημα για την εγκατάσταση και ελληνικού νηπιαγωγείου στο νησί.

Οι μικροί μαθητές έξω από το Ελληνικό Μειονοτικό Δημοτικό Σχολείο Ίμβρου (Φωτογραφία: Milat Gazetesi 17-09-2003)

Θρησκευτικές περιουσίες

Ιστορικά, η τουρκική κυβέρνηση προέβη σε αναγκαστική απαλλοτρίωση της περιουσίας των θρησκευτικών μειονοτήτων. Με αφετηρία όμως το 2003, και ιδιαίτερα μετά από κυβερνητικό διάταγμα το 2011, περισσότερα από 1.000 ακίνητα – αξίας άνω των 2,5 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών (ένα δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ) – έχουν επιστραφεί ή έχει καταβληθεί αποζημίωση. Η διαδικασία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, αν και ορισμένες θρησκευτικές κοινότητες διαμαρτύρονται για καθυστερήσεις και αρνήσεις πληρωμών. Εκτός από την επιστροφή ή την αποζημίωση για ακίνητα, το 2016 η τουρκική κυβέρνηση πλήρωσε το κόστος παροχών κοινής ωφέλειας για 419 μειονοτικούς τόπους λατρείας, συμπεριλαμβανομένων 355 εκκλησιών, 24 παρεκκλησιών και 40 συναγωγών.

Στην Έκθεση γίνεται αναφορά στην Ορθόδοξη Μονή της Παναγίας Σουμελά, στην οποία από τον Σεπτέμβριο του 2015 τελούνται εργασίες αποκατάστασης που χρηματοδοτούνται εν μέρει και από την κυβέρνηση. Η Επιτροπή σημειώνει πως τα έργα ολοκληρώνονται και η Μονή έχει προγραμματιστεί να ξανανοίξει τον Αύγουστο του 2018.

Βίντεο: ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ (TV100-110816)

Αγία Σοφία

Η Επιτροπή στέκεται ιδιαίτερα στις ανησυχίες της χριστιανική κοινότητα στην Τουρκία για μια πιθανή αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας. Σημειώνεται πως παρά το νομικό της καθεστώς ως μουσείο από το 1935, υπήρξαν περιπτώσεις μουσουλμάνων, συμπεριλαμβανομένων και των Τούρκων βουλευτών, που ζήτησαν να λειτουργήσει ως τζαμί. Η τουρκική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί στην USCIRF ότι δεν έχει καμία πρόθεση να αλλάξει το νομικό καθεστώς της Αγίας Σοφίας, ωστόσο, κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού του 2016, το κρατικό ραδιόφωνο και η τηλεόραση αναμετέδωσαν μια σειρά εκπομπών από την Αγία Σοφία παραγωγής του ίδιας της τουρκικής Υπηρεσίας Θρησκευτικών Θεμάτων (Diyanet İşleri Başkanlığı, Diyanet), με ανάγνωση του Κορανίου και το μουσουλμανικό κάλεσμα για προσευχή από τους μιναρέδες του Μουσείου – για πρώτη φορά μετά από 85 χρόνια.

Βίντεο: Μουσουλμανικό κάλεσμα για προσευχή από την Αγία Σοφία: Εκπομπή σε παραγωγή της Diyanet -(Κωνσταντινούπολη, Ραμαζάνι, 2016)

Βόρειο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας

Αν και δεν υπάρχουν αναφορές για παραβιάσεις στα κατεχόμενα της Κύπρου, παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός πως η Επιτροπή κάνει ρητή αναφορά σε «κατοχή» από την Τουρκία σχεδόν του ενός τρίτου της Κύπρου από το 1974. Σχετικά με το ζήτημα των παραβιάσεων των θρησκευτικών ελευθεριών, σημειώνει πως, δεν υπήρξαν αναφορές κατά το τελευταίο έτος πως οι θρησκευτικές κοινότητες στερούνται πρόσβασης σε λατρευτικά κέντρα, νεκροταφεία και άλλα ιστορικά και πολιτιστικά αξιοθέατα έξω από τις τουρκικές στρατιωτικές ζώνες ή βάσεις.

Ο κατεστραμμένος Iερός Ναός Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, στην κατεχόμενη Αμμόχωστο (Πηγή: Wikimapia)

___________________________

¹ Ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Κόλιν Πάουελ στις 09-09-2004, καταθέτοντας ενώπιον επιτροπής της Γερουσίας, δήλωσε πως οι υποστηριζόμενες από την κυβέρνηση πολιτοφυλακές του Σουδάν διέπραξαν στην περιοχή του Νταρφούρ γενοκτονία σε βάρος του ντόπιου αφρικανικού πληθυσμού. Η Έκθεση του ΟΗΕ από το 2005, ωστόσο, ανέφερε πως: «Δεν υπάρχουν ενδείξεις για οργανωμένη επιχείρηση γενοκτονίας από τις κυβερνητικές αρχές του Σουδάν στο Νταρφούρ. Παρόλα αυτά στην περιοχή διαπράττονται σοβαρότατα αδικήματα».

² H Επιτροπή κατηγοριοποιεί τις χώρες στις λίστες Tier 1 και Tier 2. Στην πρώτη Κατηγορία εντάσσονται οι χώρες που χαρακτηρίζονται ως χώρες ιδιαίτερης ανησυχίας (CPC). Στην δεύτερη Κατηγορία εντάσσονται οι χώρες, στις οποίες οι παραβιάσεις που ασκεί ή ανέχεται η κυβέρνηση είναι σοβαρές και χαρακτηρίζονται από ένα τουλάχιστον από τα στοιχεία που περιγράφει ο Αμερικανικός Νόμος της Διεθνούς Θρησκευτικής Ελευθερίας του 1998.

³ Σε αντιδιαστολή με τα κράτη που χαρακτηρίζονται ως “χώρας ιδιαίτερης ανησυχίας” (country of particular concern, CPC)

⁴Στο Δίκτυο συμμετέχουν βουλευτές από τη Βραζιλία, τον Καναδά, τη Νορβηγία, την Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

⁵῾Αγία καί ῾Ιερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως: http://www.ec-patr.org/patrdisplay.php?lang

⁶Στην Ίμβρο λειτουργούν ένα Δημοτικό Σχολείο στους Αγίους Θεοδώρους (από το 2013 ) και ένα Γυμνασίο και Λύκειο από το 2015. Το 1924 λειτουργούσαν περίπου 18 ενώ Στις αρχές του 1964 λειτουργούσαν στην Ίμβρο 7 ελληνικά σχολεία.