Περιορισμένα θα είναι τα οφέλη για την Ελλάδα από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας,
ακόμη και στην πλήρη εφαρμογή του από τον προσεχή Ιούλιο.
Αιτία είναι το γεγονός ότι η ΕΚΤ έχει ήδη στο χαρτοφυλάκιό της ελληνικά κρατικά ομόλογα, η αξία των οποίων υπερβαίνει το όριο του 33%, μέχρι του οποίου μπορεί η κεντρική τράπεζα να αγοράσει ομόλογα οποιασδήποτε χώρας.
Με βάση τις χθεσινές ανακοινώσεις του κ. Ντράγκι, η ΕΚΤ μπορεί να αγοράζει ομόλογα των χωρών της Ευρωζώνης μέχρι το 33% της συνολικής ονομαστικής αξίας των τίτλων που διαπραγματεύονται στη δευτερογενή αγορά.
Στην περίπτωση της Ελλάδας ισχύουν τα ακόλουθα δεδομένα: Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, στο τέλος του περασμένου Νοεμβρίου η αξία των ελληνικών ομολόγων που είναι διαπραγματεύσιμα ανέρχεται σε 63,8 δισ. ευρώ.
Με την προσθήκη και των εντόκων γραμματίων, εκ των οποίων το ύψος των άληκτων είναι περίπου 14,5 δισ. ευρώ (12,84 δισ. ευρώ ήταν τέλος Νοεμβρίου, αλλά προστίθεται και η έκτακτη έκδοση του 1,6 δισ. ευρώ του Δεκεμβρίου), το συνολικό ποσό διαμορφώνεται σε 78,2 δισ. ευρώ. Το υπόλοιπο δημόσιο χρέος αποτελείται από δάνεια του EFSF χωρών της Ευρωζώνης και ένα μικρό τμήμα 2,8 δισ. ευρώ αφορά ομόλογα αλλοδαπού δικαίου που δεν είναι διαπραγματεύσιμα και άρα τίθενται εκτός των υπολογισμών.
Συνεπώς, οι διαπραγματεύσιμοι τίτλοι που αφορά το πρόγραμμα της ΕΚΤ είναι αξίας 78,2 δισ. ευρώ εάν συμπεριληφθούν και τα έντοκα ή 63,8 δισ. ευρώ εάν ως βάση υπολογισμού ληφθούν οι εκδόσεις των ομολόγων.
Το πιθανότερο είναι πως οι εκδόσεις εντόκων θα λαμβάνονται υπόψη για τον προσδιορισμό του συνολικού ύψους των εκδόσεων κάθε χώρας, αλλά δεν θα αγοράζει η ΕΚΤ βραχυπρόθεσμους τίτλους. Εάν δεν συμπεριληφθούν τα έντοκα, το όριο του 33% η Ελλάδα δεν θα το προσεγγίσει ούτε τον Ιούλιο.
Επί της αξίας αυτής, η ΕΚΤ μπορεί να αγοράσει τίτλους αξίας ίσης μέχρι το 33% ή 21,1 δισ. ευρώ εάν ως βάση υπολογισμού ληφθούν τα ομόλογα ή 25,8 δισ. ευρώ εάν ληφθεί υπόψη το άθροισμα ομολόγων και εντόκων γραμματίων. Ομως η ΕΚΤ κατέχει στο χαρτοφυλάκιό της ελληνικά ομόλογα αξίας 19,8 δισ. ευρώ και τίτλους αξίας 7,29 δισ. ευρώ κατέχουν οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης. Συνολικά, δηλαδή, το Ευρωσύστημα κατέχει ήδη ελληνικούς τίτλους αξίας 27,05 δισ. ευρώ.
Το ποσό αυτό υπερβαίνει ήδη το όριο του 33% που θέτει το διευρυμένο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, οπότε ο κ. Ντράγκι, αναφερόμενος στην Ελλάδα, παρέπεμψε στον Ιούλιο, όταν λήγουν τίτλοι.
Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο λήγουν ελληνικά ομόλογα ύψους 2,1 δισ. ευρώ που κατέχει η ίδια η ΕΚΤ και ομόλογα αξίας 1,36 δισ. ευρώ που κατέχουν οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης, σύνολο δηλαδή 3,46 δισ. ευρώ. Μεγαλύτερη απόσταση ασφαλείας από το όριο του 33% θα υπάρξει τον Αύγουστο, καθώς λήγουν άλλα ομόλογα, συνολικού ύψους 3,19 δισ. ευρώ, που κατέχει το Ευρωσύστημα.
Συνολικά, δηλαδή, στο δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου, από το χαρτοφυλάκιο του Ευρωσυστήματος «φεύγουν» ομόλογα ύψους 6,65 δισ. ευρώ και η Ελλάδα θα μπορεί να επωφελείται από το πρόγραμμα παροχής ρευστότητας της ΕΚΤ. Εκτιμάται ότι, με βάση τα τωρινά δεδομένα, η ρευστότητα που μπορεί να αντληθεί θα κυμανθεί στα 5 δισ. ευρώ από τον Αύγουστο μέχρι και το τέλος του 2015.
Ολα αυτά προϋποθέτουν ότι η Ελλάδα:
* Θα βρίσκεται σε πρόγραμμα.
* Θα έχει θετικές αξιολογήσεις από την τρόικα ή άλλο μηχανισμό εποπτείας.
* Θα έχει τους πόρους για να αποπληρώσει τα ομόλογα ύψους 6,65 δισ. ευρώ.
Πέρασμα στην εποχή των «μεγάλων όπλων»
Ενα νέο κεφάλαιο ανοίγει από χθες για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), μετά την ιστορική δέσμευση του διοικητή της Μάριο Ντράγκι να αγοράσει κρατικά ομόλογα στο πλαίσιο προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης αξίας 1,1 τρισ. ευρώ, το οποίο σηματοδοτεί την εποχή των «μεγάλων όπλων» στη μάχη για την αντιμετώπιση του αποπληθωρισμού και την τόνωση της οικονομίας.
Ο Μάριο Ντράγκι παραμέρισε τις αντιρρήσεις της Γερμανίας, ανακοινώνοντας ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων και του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, ύψους 60 δισ. ευρώ μηνιαίως, που θα συνοδεύει το υπάρχον πρόγραμμα αγοράς τιτλοποιημένων δανείων και καλυμμένων ομολογιών, με χρονικό ορίζοντα από τον φετινό Μάρτιο έως τον Σεπτέμβριο του 2016 και με το συνολικό μέγεθος στο 1,1 τρισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΚΤ, το ρίσκο που προκύπτει για τις αγορές των ομολόγων θα επιμερίζεται ανάμεσα στην ΕΚΤ, η οποία θα αναλαμβάνει μέχρι το 20% πιθανής ζημίας του συνολικού προγράμματος και το υπόλοιπο 80% θα βαρύνει την κεντρική τράπεζα της κάθε χώρας.
Επίσης, θα ισχύουν δύο περιορισμοί στην αγορά ομολόγων, πρώτον μέχρι το 33% ανά εκδότη και δεύτερον μέχρι 25% ανά έκδοση, που σημαίνει ότι οι εθνικές κεντρικές τράπεζες και η ΕΚΤ δεν θα μπορούν να αγοράσουν πάνω από το 33% του χρέους μιας χώρας και οι αγορές θα έχουν ανώτατο όριο το 25% της κάθε έκδοσης τίτλου.
Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες θα αγοράζουν ομόλογα τα οποία θα έχουν υψηλή αξιολόγηση, ενώ για τις χώρες οι οποίες βρίσκονται σε πρόγραμμα στήριξης θα υπάρξουν «ορισμένα πρόσθετα κριτήρια επιλεξιμότητας», όπως εξήγησε ο κ. Ντράγκι, χωρίς, πάντως, να διευκρινίσει ποια ακριβώς θα είναι αυτά.
Τον κίνδυνο μη αποπληρωμής των ομολόγων κάθε χώρας θα έχει η αντίστοιχη εθνική κεντρική τράπεζα της χώρας που θα τα αγοράζει, ενώ η ΕΚΤ και συνεπώς όλες οι χώρες-μέλη θα αναλαμβάνουν τον κίνδυνο μόνο για το 8% των συνολικών αγορών ομολόγων. Επίσης, ο κίνδυνος θα επιμερίζεται σε όλες τις χώρες για τις αγορές ομολόγων ευρωπαϊκών θεσμών (όπως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων), οι οποίες αντιστοιχούν στο 12% του συνολικού προγράμματος, οπότε η διάχυση του κινδύνου θα αφορά το 20% των συνολικών αγορών (περίπου 220 δισ. ευρώ).
Το ενδιαφέρον είναι ότι η απόφαση ήταν ομόφωνη, γεγονός που σημαίνει ότι αναγνωρίστηκε ως ένα πραγματικό εργαλείο νομισματικής πολιτικής με νομική βάση, ενώ η ενεργοποίηση του προγράμματος αποφασίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία, όπως τόνισε ο Μάριο Ντράγκι. Ομοφωνία υπήρξε και στο θέμα επιμερισμού του κινδύνου. Ο κ. Ντράγκι παρέκαμψε τις αντιδράσεις της Γερμανίας όσον αφορά την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά αναγκάστηκε να δεχθεί τις αντιρρήσεις της στον επιμερισμό του κινδύνου.
«Πιστεύουμε ότι τα μέτρα που ελήφθησαν θα είναι αποτελεσματικά, θα ενισχύσουν τον πληθωρισμό και θα συμβάλουν σε μία εξισορρόπηση της αγοράς, στο πλαίσιο της οποίας τα ομόλογα θα αντικατασταθούν με ρευστό και συνεπώς οι τράπεζες θα έχουν περισσότερα κίνητρα για να δανείζουν τον ιδιωτικό τομέα, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις», είπε χαρακτηριστικά. Διευκρίνισε ωστόσο ότι «θα ήταν μεγάλο λάθος εάν οι χώρες εκλάμβαναν το πρόγραμμα ως κίνητρο για δημοσιονομική επέκταση», τονίζοντας ότι δεν έχει καμία σχέση με νομισματική χρηματοδότηση. Και στο σημείο αυτό ο κ. Ντράγκι επανέλαβε ότι η ΕΚΤ με τη νομισματική πολιτική της μπορεί μόνο να δημιουργήσει τις βάσεις για ανάπτυξη και γι’ αυτό το έργο της θα πρέπει να συνοδεύεται από την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων από πλευράς κυβερνήσεων.
Οσον αφορά τον πληθωρισμό, ο κ. Ντράγκι υποστήριξε πως είναι αναπόφευκτο να παραμείνει σε χαμηλά ή σε αρνητικά επίπεδα τους επόμενους μήνες, αλλά αναμένεται να αυξηθεί σταδιακά φέτος και το 2016. Πρόσθεσε, δε, ότι μέχρι στιγμής δεν έχει διαπιστώσει «φούσκες» στις αγορές.
Ράλι στις αγορές
Οι αγορές εντυπωσιάστηκαν από το μέγεθος και τη διάρκεια του προγράμματος, με το κόστος δανεισμού στην αγορά κρατικού χρέους της Ευρωζώνης να υποχωρεί σε νέα ιστορικά χαμηλά και με τις ευρωπαϊκές μετοχές να καταγράφουν ράλι. Ο πανευρωπαϊκός χρηματιστηριακός δείκτης FTSEurofirst 300 εκτινάχθηκε σε υψηλά επτά ετών. Ωστόσο, το ευρώ βούλιαξε σε χαμηλά 11 ετών, κάτω από το 1,14 έναντι του δολαρίου. Σημαντική αποκλιμάκωση σημείωσαν και οι αποδόσεις των 10ετών ελληνικών, που υποχώρησαν κάτω από το 9%.
Χαιρετίζει το ΔΝΤ
Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ χαιρέτισε τα μέτρα της ΕΚΤ, λέγοντας ότι θα βοηθήσουν στη μείωση του κόστους δανεισμού σε ολόκληρη την Ευρωζώνη, στην αύξηση των πληθωριστικών προσδοκιών και στη μείωση του κινδύνου μιας παρατεταμένης περιόδου χαμηλού πληθωρισμού. Επεσήμανε, δε, ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό η νομισματική πολιτική χαλάρωσης της ΕΚΤ να υποστηριχθεί από ολοκληρωμένες και έγκαιρες ενέργειες πολιτικής σε άλλους τομείς, κυρίως διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Σκεπτικοί οι Γερμανοί
Ωστόσο, το σχέδιο της ΕΚΤ δεν έγινε με ιδιαίτερη ικανοποίηση δεκτό στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, με πολλούς Γερμανούς να ανησυχούν ότι θα μπορούσε να αποδυναμώσει τα κίνητρα στις προβληματικές χώρες του ευρώ για να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις.
Το «μαξιλάρι» του ELA ενισχύει περαιτέρω τις τράπεζες
Με το «μαξιλάρι» του έκτακτου μηχανισμού χρηματοδότησης, του ELA, ισχυροποιήθηκε περαιτέρω το εγχώριο τραπεζικό σύστημα και το άνοιγμα της ευχέρειας αυτής θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν κριθεί αναγκαίο από τις συστημικές τράπεζες.
Ο ELA ενεργοποιήθηκε, σύμφωνα με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για ορίζοντα δεκαπέντε ημερών και αν χρειαστεί θα ανανεωθεί στην επόμενη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου.
Η Τράπεζα της Ελλάδος ΕΛΛ+2,12% υπέβαλε το σχετικό αίτημα προληπτικά, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις στο «μέτωπο» της ρευστότητας που προκύπτουν από τον συνδυασμό του κλεισίματος των repos και της συνακόλουθης εξάντλησης των ενεχύρων που έχουν οι τράπεζες, της κάλυψης των εντόκων γραμματίων του Δημοσίου και της μείωσης των καταθέσεων, εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας, ενώ τον ρόλο της έπαιξε και η επίπτωση από την αιφνίδια αποσύνδεση του ελβετικού φράγκου από το ευρώ.
Η δυνατότητα άντλησης ρευστότητας από τον ELA εκτείνεται και μετά τη λήξη του ελληνικού προγράμματος στήριξης στις 28 Φεβρουαρίου, καθώς η γενική προϋπόθεση είναι να είναι οι τράπεζες φερέγγυες (solvent) και να διαθέτουν τις αναγκαίες εξασφαλίσεις (collaterals). Η προοπτική του ELA υπήρχε για τον εγχώριο κλάδο ακριβώς μετά τις 28 Φεβρουαρίου στην περίπτωση που δεν προέκυπτε η παράταση και άρα διακόπτονταν για τον λόγο αυτό η χρηματοδότηση απευθείας από την ΕΚΤ.
Εν τέλει ο συνδυασμός των συνθηκών που προαναφέρθηκαν έφερε πιο κοντά την «ομπρέλα» του ELA καθώς οι ελληνικές τράπεζες χρησιμοποίησαν τα επιλέξιμα από την ΕΚΤ ενέχυρα για να καλύψουν ανάγκες από το κλείσιμο ρέπος και αύξησαν τη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ στα 65 δισ. ευρώ από 45 δισ. ευρώ προηγουμένως. Στον ELA δίνονται ενέχυρα που δεν είναι επιλέξιμα από την EKT και αντλείται ρευστότητα με κόστος 1,55% από μόλις 0,05% της ΕΚΤ.
Αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης έγινε το «μπαζούκας» του Ντράγκι
Αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης προκάλεσε η απόφαση της ΕΚΤ, με τον πρωθυπουργό να κατηγορεί τον ΣΥΡΙΖΑ ότι σχεδιάζει να αποκλείσει την Ελλάδα από το νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων και την Κουμουνδούρου να κάνει λόγο για διάψευση της κινδυνολογίας του κ. Σαμαρά.
Ο Αντώνης Σαμαράς με δηλώσεις του χαρακτήρισε «ιστορική την απόφαση» της ΕΚΤ και υπογράμμισε ότι θα δώσει «μεγάλες ανάσες σε όλους τους λαούς της Ευρώπης». «Είναι κάτι για το οποίο η κυβέρνησή μου και εγώ προσωπικά έχουμε εργαστεί εδώ και καιρό», ανέφερε ο κ. Σαμαράς και επισήμανε ότι η χθεσινή απόφαση της ΕΚΤ «λέει καθαρά ότι χωρίς κλείσιμο της αξιολόγησης από τους δανειστές μας για το υφιστάμενο πρόγραμμα που πρέπει να τελειώσει σε ένα μήνα, τέλη Φεβρουαρίου, θα είμαστε αποκλεισμένοι και θα συνεχίσουμε να είμαστε σε αναστολή όσο δεν κλείνει με επιτυχία αυτή η αξιολόγηση».
Κατηγόρησε, μάλιστα, την αξιωματική αντιπολίτευση ότι με τη στάση της κρατάει τη χώρα έξω από αυτή την κοσμογονία διότι δεν θέλει να προχωρήσει στην αξιολόγηση. «Είναι ώρα εθνικής ευθύνης. Κάναμε τεράστιες θυσίες για να φτάσουμε έως εδώ, θα ήταν ολέθριο να πάνε χαμένες οι ευκαιρίες που έρχονται» κατέληξε ο πρωθυπουργός.
«Παρά τους ευσεβείς του πόθους για τη σημερινή απόφαση της ΕΚΤ, ο κ. Σαμαράς διαψεύστηκε», σχολίασε ο ΣΥΡΙΖΑ και πρόσθεσε: «Η διαπραγμάτευση έχει ήδη ξεκινήσει. Η επόμενη κυβέρνηση θα αξιοποιήσει όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες προς όφελος της χώρας». Ο ΣΥΡΙΖΑ υπογράμμισε, μάλιστα, ότι διαψεύστηκαν «όσοι έσπειραν τον φόβο και τον πανικό». «Ολοι γνωρίζουν πώς κινήθηκε ο απερχόμενος πρωθυπουργός. Αντί να ταχθεί υπέρ της “ποσοτικής χαλάρωσης” στάθηκε απέναντι, συμπαραταγμένος με την κα Μερκελ», συμπλήρωσε ο ΣΥΡΙΖΑ. Από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελος Βενιζέλος εξέφρασε τη χαρά του για τις αποφάσεις της ΕΚΤ.
«Δεν θα ήταν σωστό και δίκαιο να εξαιρεθεί η Ελλάδα, αλλά βέβαια τίθενται οι όροι οι οποίοι είναι προφανείς: η Ελλάδα δεν είναι στις αγορές, είναι ακόμη σε μια κατάσταση ιδιαίτερη, ιδιόμορφη, προστασίας. Πρέπει να βγούμε από το μνημόνιο, αλλά για να μην υπάρχει κενό πρέπει να περάσουμε στην προληπτική πιστωτική γραμμή».
Το Ποτάμι εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις ανακοινώσεις Ντράγκι, αλλά παρατήρησε: «Δυστυχώς, η χώρα μας δεν θα μπορέσει να επωφεληθεί από την κίνηση Ντράγκι σε αυτή τη φάση. Το Ποτάμι παρουσίασε έναν ξεκάθαρο οδικό χάρτη εξόδου από την κρίση και είναι ίσως ο μόνος δρόμος για να ξεπεράσουμε το αδιέξοδο που βιώνει η κοινωνία μας και να συμμετέχουμε ισότιμα στον πυρήνα μιας Ευρώπης που αλλάζει».
Η ΔΗΜΑΡ επισήμανε πως οι ανακοινώσεις Ντράγκι «δεν προσφέρονται ούτε για πανηγυρισμούς ούτε για αυταπάτες. Στη σημερινή συγκυρία η απόφαση της ΕΚΤ για την ποσοτική χαλάρωση και την αγορά κρατικών ομολόγων αποτελεί σημαντικό βήμα στην πορεία για την ευρωπαϊκή ανάκαμψη».
