Τι σημαίνει η πτώση των τιμών των πρώτων υλών;

To 1999 η τιμή της σόγιας ήταν στα 170 δολάρια ο μετρικός τόνος, το 2008 στα 554, το 2012 στα 622 και το 2014 στα 451 δολάρια. Η σόγια μεταξύ άλλων αποτελεί την πρώτη ύλη για ζωοτροφές και την παραγωγή κρέατος.

Το 1999 η τιμή του ρυζιού βασικής τροφής των λαών της Ασίας, ήταν στα 164 δολάρια, το 2008 ήταν στα 1.020 δολάρια και τώρα στα 428 δολάρια.

Το 1999 το σιτάρι ήταν στα 103 δολάρια, το 2008 στα 439, το 2011 στα 354 και το 2014 στα 280 δολάρια ο μετρικός τόνος.

Επίσης η  αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού φυσικού αερίου και πετρελαίου προμηνύει ανάλογες μελλοντικές πιέσεις και στις τιμές των υδρογονανθράκων με ευρεία ανακατανομή ισχύος στον πλανήτη, αλλά και αναδιάταξη της ευημερίας και της φτώχειας σε διάφορες ζώνες της υδρογείου… Από το 2016 και μετά που οι ΗΠΑ θα ξεκινήσουν εξαγωγές σχιστολιθικών υδρογονανθράκων αναμένεται να υπάρξει επίδραση στις διεθνείς τιμές.

Τι σημαίνουν όλα αυτά…

Αν δεν έχουν ψωμί, ας φάνε παντεσπάνι φέρεται να είχε πει η Μαρία Αντουανέτα την προηγουμένη της πρώτης Γαλλικής Επανάστασης. Το 1848 ο πληθωρισμός επίσης αποτέλεσε τη βασική αιτία των εξεγέρσεων που ακολούθησαν σε όλη την Ευρώπη τη δεύτερη Γαλλική Επανάσταση. Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη, το φάντασμα του κομμουνισμού είχε γράψει ο Κάρολος Μαρξ το 1848 στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, εκλαμβάνοντας μια κυκλική κρίση σαν το τέλος της ιστορίας.

Ένα από τα συγκλονιστικά γεγονότα που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια ήταν η αραβική εξέγερση. Μια αυτοκτονία ενός πλανόδιου μανάβη στην Τυνησία αποτέλεσε την θρυαλλίδα μιας εξέγερσης από το Μαρόκο μέχρι τον Περσικό Κόλπο.

Η αύξηση της τιμής των τροφίμων την προηγούμενη δεκαετία μπορεί να μην σήμαινε πολλά πράγματα για λαούς της Δύσης που το κόστος της διατροφής αντιπροσωπεύει ένα μικρό κλάσμα του εισοδήματος, αλλά σήμαινε πολλά για τους λαούς που το κόστος της διατροφής καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος.

Στην Αίγυπτο π.χ. που εισάγει σιτάρι και το κόστος τροφίμων αποτελεί σημαντικό μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού, ο συνδυασμός της ένδειας που έφερε η αύξηση του κόστους των τροφίμων με τη δημογραφική έκρηξη οδήγησαν στην Αραβική Άνοιξη, την ανατροπή Μουμπάρακ, την επικράτηση των αδελφών Μουσουλμάνων και εν συνεχεία το πραξικόπημα από το στρατό. 

Στη Συρία και τη Λιβύη η κατάσταση έχει οδηγηθεί  σε εμφύλιο. Ο συνδυασμός εκατομμυρίων νέων που δεν έχουν δουλειά (μόνο η Αίγυπτος βγάζει 800.000 νέους το χρόνο στην αγορά εργασίας) αλλά έχουν κινητά και ίντερνετ, με την άνοδο των τιμών των βασικών ειδών διατροφής αποτελεί ένα από τα βασικά αίτια της έκρηξης. 

Όταν μια κοινωνία εκρήγνυται ο ιδεολογικός μανδύας που θα την καλύψει αποτελεί συνήθως θέμα τύχης. Άλλοτε είναι ο κομμουνιστικός, άλλοτε ο ναζιστικός και άλλοτε ο τζιχαντισμός. Βασικό χαρακτηριστικό όλων αυτών είναι πως προσδιορίζουν χονδροειδώς έναν εχθρό απέναντι στον οποίο στοιχίζουν  τα πεινασμένα πλήθη να πολεμήσουν. Τα αίτια και οι αφορμές για εχθρούς στην ανθρώπινη ιστορία περισσεύουν…

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 οι τιμές των πρώτων υλών βρέθηκαν στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών. Οικονομίες που είχαν άμεση εξάρτηση από τις τιμές των πρώτων υλών και είχαν υψηλά χρέη, χρεοκόπησαν.

Η Ρωσία χρεοκόπησε, ενώ στη Βενεζουέλα η κρίση έφερε στην εξουσία του Ούγκο Τσάβες. Τη χρεοκοπία της Βραζιλίας ακολούθησε αυτή της Αργεντινής. Η άνοδος των τιμών των πρώτων υλών τα τελευταία 10-15 χρόνια συντήρησε οριακά τις νέες εθνικιστικές και αριστερές κυβερνήσεις στην εξουσία.

Τώρα φαίνεται ο κύκλος να παίρνει την κατιούσα.

Οι τιμές των πρώτων υλών έχουν αρχίσει να πιέζονται. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια οι οικονομίες που είναι εισαγωγείς πρώτων υλών να ευνοηθούν και οι οικονομίες που είναι εξαγωγείς να υποφέρουν. Ένα σημαντικό μέρος του πλούτου που παράγουν συνήθως οι πρώτες θα μείνει στις ίδιες για κατανάλωση. Ένα σημαντικό έσοδο από τις δεύτερες θα μειωθεί δραστικά. Καθώς στις υπανάπτυκτες χώρες τα έξοδα συνήθως υπερκαλύπτουν τα έσοδα, όσο και αν έχουν αυξηθεί αυτά, η συνέπεια είναι οι ομαδικές χρεοκοπίες.

Τώρα αν χώρες ευνοημένες όμως η Αργεντινή και η Βενεζουέλα είχαν την περίοδο της ευημερίας ελλείψεις βασικών ειδών μπορεί κάποιος να αντιληφθεί τις διαστάσεις των εκρήξεων που θα ακολουθήσουν όταν οι ελλείψεις αυτές πολλαπλασιαστούν. 

Η Κίνα σαν εισαγωγέας πρώτων υλών, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ευνοούνται από τον κύκλο πτώσης των τιμών των πρώτων υλών. Η Ελλάδα σαν εν δυνάμει κρίκος μεταξύ Κίνας και ευρωπαϊκών αγορών, ευνοείται επίσης. Η Ελλάδα εκτός από καύσιμα εισάγει μεγάλο μέρος των τροφίμων.

Από τα 20 εκατ. τουρίστες φέτος μόνο το 1,5 με 2 εκατ. προέρχονται από χώρες που ενδεχομένως θα πληγούν από μια πτώση των τιμών των πρώτων υλών, όπως η Ρωσία και οι αραβικές χώρες.  Βέβαια αν ηρεμήσει ο αραβικός κόσμος και επανέλθει η ηρεμία, ένα τμήμα των επισκεπτών της Ελλάδας θα επιλέξει αυτές τις χώρες…

Στην άνοδο των τιμών των πρώτων υλών τα τελευταία χρόνια εκτός από τη διεύρυνση της μεσαίας τάξης του πλανήτη λόγω Κίνας και Ινδίας κυρίως και άρα της ζήτησης για τρόφιμα συνέβαλε και η επεκτατική νομισματική πολιτική που ακολούθησαν οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες προκειμένου να διαβρώσουν το πρόβλημα του χρέους της Δύσης.

Η εκτύπωση χρήματος είχε επίδραση κατά κύριο λόγο στην άνοδο των τιμών των μετοχών και των πρώτων υλών και σχεδόν καθόλου στις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων.