Οράματα και Χίμαιρες: διαβάζωντας το νέο βίβλίο του πρέσβη ε.τ. Αλέξανδρου Μαλλιά
Η διάψευση των ελπίδων ενός πιστού Ευρωπαϊστή: Οράματα και Χίμαιρες, οι διαδρομές ενός Διπλωμάτη
Βιβλιοκριτική του Αχιλλέα Παπαρσένου*
Ο πρέσβης ε.τ.Αλέξανδρος Μαλλιάς, πολιτικοποιημένος από τα φοιτητικά του χρόνια, αποφάσισε να εγκαταλείψει τον καναπέ μετά την αφυπηρέτηση του από τη διπλωματική υπηρεσία το 2010 και να δηλώσει παρών στη δημόσια ζωή της χώρας καταθέτοντας την άποψη του με τόλμη είτε μέσα από αρθρογραφία , είτε μέσα από την πολιτική κολυμπώντας στα νερά του Ποταμιού.
Το παρόν βιβλίο είναι το δεύτερο μιας τριλογίας , η οποία θα ολοκληρωθεί με τις αναμνήσεις από την πρεσβευτική θητεία του στην Ουάσιγκτον, όπου ολοκλήρωσε τη διπλωματική σταδιοδρομία του (1976-2010). Είχε προηγηθεί πριν τρία χρόνια το βιβλίο του « Η άλλη κρίση : η μαρτυρία ενός πρέσβη» , μία κραυγή αγωνίας ενός διπλωμάτη για την παρακμή της πατρίδας του. Ο Μαλλιάς , συντροφιά με τη σοφία του Θουκυδίδη και των αρχαίων κλασικών, γράφει με πάθος, χωρίς το αποστειρωμένο ύφος ενός τεχνοκράτη, για τις αξίες που έχουν προδοθεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη .
Δεν αρκείται όμως σε βαρύγδουκες διαπιστώσεις για τα κακώς κείμενα , αλλά υποβάλλει τεκμηριωμένες προτάσεις για τα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνούς ασφάλειας που τον απασχολούν. Θιασώτης ενός πατριωτισμού που θέλει τον πολίτη «να δρα έγκαιρα και υπεύθυνα, ώστε η πατρίδα του να μην βρεθεί στην ανάγκη να σωθεί» , αναλαμβάνει με ειλικρίνεια το μερίδιο της ευθύνης που αναλογεί στον ίδιο και στη γενιά του, «που προτίμησε να θυσιάσει τις επόμενες για να επιβιώσει η ίδια».
Από τις σελίδες του βιβλίου του αναδεικνύονται τα οράματα για μία Ευρώπη των ανθρωπιστικών αξιών που τον συνεπήραν πριν πέντε δεκαετίες , αλλά και η διάψευση των ελπίδων σε μία Ελλάδα χωρίς κύρος, αξιοπιστία και αξιοπρέπεια, που επιβραβεύει τους αρεστούς και όχι τους αρίστους . Εκδηλη είναι και η απογοήτευση ενός ορκισμένου ευρωπαιστή από την περιθωριοποίηση της Ευρωπαικής Ενωσης , που χωρίς εμπνευσμένους ηγέτες διέρχεται μία υπαρξιακή κρίση , συρόμενη στον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή, αδύναμη να προβλέψει και να διαχειρισθεί τις θύελλες εντός και εκτός των συνόρων της , με αποτέλεσμα να δυναμώνουν ο λαικισμός, ο ρατσισμός , η ξενοφοβία και ο νεοφασισμός . Χωρίς να αποφεύγει την αυτοκριτική, σκιαγραφεί το δικό του «οδικό χάρτη» για τα Βαλκάνια, τη γειτονιά που γνωρίζει άριστα, αφού υπηρέτησε ως πρέσβης στα Σκόπια και στα Τίρανα και ως διευθυντής βαλκανικών υποθέσεων στο ΥΠΕΞ.
Στις τακτικές επισκέψεις του στην περιοχή διαπιστώνει με λύπη ότι η απαξίωση της Ελλάδος έχει συνεπιφέρει και την απώλεια του ηγετικού ρόλου που έπαιζε εκεί από τη δεκαετία του ‘90. Καταγράφει τις χαμένες ευκαιρίες και τα λάθη στο Μακεδονικό, προτείνει μία συνολική διευθέτηση των εκκρεμοτήτων με το αλβανικό στοιχείο και επικροτεί την αλλαγή πλεύσης στο Βελιγράδι, με νέο εθνικό στόχο την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ. Η αιχμηρή του γλώσσα στρέφεται και στις βίαιες ανατροπές στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, όπου τα οράματα αποδείχθηκαν χίμαιρες στο χάος που επικράτησε μετά την «αραβική άνοιξη», στην επικίνδυνη αλαζονεία της Τουρκίας υπό τον αυταρχικό Ερντογάν, στη βόμβα του προσφυγικού, «μία σύγχρονη ελληνική τραγωδία ή παρωδία», στην επιβαλλόμενη αναθεώρηση του Χάρτη του ΟΗΕ και της σύνθεσης του Συμβουλίου Ασφαλείας, στην ανάγκη δημιουργίας ενός περιφερειακού συστήματος ασφαλείας από τον Περσικό Κόλπο μέχρι τη Μεσόγειο .
Πιστεύει πάντως ότι όσο εντείνεται η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, τόσο θα ενισχύεται η γεωπολιτική αξία της Ελλάδος με κορυφαία τη στρατηγική σημασία της Κρήτης . Με επιμονή τα τελευταία χρόνια εισηγείται τη θεσμική ανασυγκρότηση της εξωτερικής πολιτικής με τη σύσταση ενός Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας υπό τον Πρωθυπουργό ή τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και με τη συμμετοχή των πολιτικών αρχηγών , «γιατί το εθνικό συμφέρον έχει συνέχεια».
Οπως παρατηρεί στον πρόλογο του βιβλίου και ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος, γνώριμος του συγγραφέα από τα φοιτητικά τους χρόνια στη διάρκεια της δικτατορίας, απολαυστικότερο είναι το κεφάλαιο για τη σύντομη πολιτική διαδρομή «με συνειδητή ημερομηνία λήξης» ενός πρέσβη, που στο Ποτάμι αναζητούσε «μία διαδικασία ανανέωσης προσώπων, θεσμών και ιδεών , αυτογνωσίας και ευθύνης» . Στην εξιστόρηση της δεκαπεντάμηνης πολιτικής πορείας του συγγραφέα ως υποψήφιου στις ευρωεκλογές του 2014 και σε μη εκλόγιμες θέσεις στις βουλευτικές εκλογές του 2015, πέραν των σοβαρών καταγράφονται με χιούμορ και μερικά ευτράπελα, καθώς και η έκπληξη ενός πρωτόπειρου πολιτικού, όταν απρόσμενα συγκέντρωσε 6.585 ψήφους στις ευρωεκλογές του 2014.
Για ανάλογη γλαφυρότητα διακρίνονται και οι καταχωρήσεις στο προσωπικό ημερολόγιο του από τη θητεία του ως επιτετραμμένου της Ελλάδος στη Λιβύη ( 1982-84), όπου τα τραγικά συμπλέκονται με τα κωμικά , όταν το πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο που επένδυσε η Ελλάδα στην ιδιαίτερη σχέση της με τη Λιβύη του αλλοπρόσαλλου Καντάφι δεν απέδωσε τα πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά οφέλη, που πέτυχαν άλλες χώρες , όπως η Ιταλία. Ο Αχιλλέας Παπαρσένος συνυπηρέτησε με τον πρέσβη Αλ.Μαλλιά στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον, ως προστάμενος του γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας.
