Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου – Ημερησία 

Στη σκιά του ελληνικού θρίλερ δημοσιοποιήθηκε χθες ο «οδικός χάρτης» για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, ώστε να ενισχυθούν οι άμυνές της έναντι μελλοντικών κρίσεων… ελληνικού τύπου, που θα αποτελέσει το βασικό θέμα συζήτησης στην Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. στο τέλος της εβδομάδας.

Το σχετικό κείμενο βαφτίστηκε ως η «έκθεση των πέντε προέδρων», αφού υπογράφεται από τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, τον πρόεδρο του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς και αποτελεί μετεξέλιξη της λεγόμενης «έκθεσης βαν Ρομπάι» που είχε παρουσιάσει ο προκάτοχος του Τουσκ, Χέρμαν βαν Ρομπάι, τον Δεκέμβριο του 2012, αλλά απορρίφθηκε μετά πολλών επαίνων από τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. Η «έκθεση των πέντε προέδρων» προτείνει σειρά πρωτοβουλιών για την σύγκλιση των οικονομιών της Ευρωζώνης που οδηγούν σε ενίσχυση των εξουσιών των ευρωπαϊκών θεσμών και (περαιτέρω) εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας σε θέματα δημοσιονομικής πολιτικής.

Όπως σημείωσε ο κ. Ντράγκι, «η έκθεση περιγράφει πώς μπορούμε να προχωρήσουμε από το σημερινό σύστημα συντονισμού με βάση κανόνες στην κοινή λήψη αποφάσεων εντός των κοινών θεσμών… Χρειαζόμαστε ένα μεγάλο άλμα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ευπάθειες των οικονομιών μας, να διασφαλίσουμε ότι η απόκλιση θα γίνει και πάλι σύγκλιση και να διασφαλίσουμε το αμετάκλητο της Νομισματικής Ένωσης. Η έκθεσή μας παρέχει τον οδικό χάρτη γι’ αυτό».

Η υλοποίηση του τελικού στόχου για μια «ενισχυμένη ΟΝΕ» έως το 2025 θα γίνει σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, έως το 2017 (έως δηλαδή τις εκλογές σε Γερμανία και Γαλλία, αλλά και το βρετανικό δημοψήφισμα για την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε.», προκρίνονται «γρήγορες λύσεις» που δεν απαιτούν αλλαγή των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, όπως η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης της Ευρωζώνης με την οικοδόμηση του τρίτου πυλώνα, του Ενιαίου Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων (κάτι που έχει προταθεί και στο παρελθόν, αλλά δεν έχει προχωρήσει). Εν συνεχεία, προτείνονται ιδέες μακράς πνοής, από τη σύσταση «Υπουργείου Οικονομικών της Ευρωζώνης» με δικό του προϋπολογισμό, οι πόροι του οποίου θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την απορρόφηση μακροοικονομικών σοκ.

Πρόκειται για ακόμα μια ιδέα που είχε εξεταστεί στο παρελθόν, αλλά είχε απορριφθεί από τη Γερμανία, που αντιδρά έντονα σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεταβίβαση πόρων από τις πλουσιότερες χώρες της Ευρωζώνης προς τις φτωχότερες…

Πρώτα πειθαρχία… 
Η γερμανική «γραμμή» επικρατεί στην πρώτη φάση υλοποίησης του οδικού χάρτη (από 1ης Ιουλίου 2015 έως το 2017), αφού για την περίοδο αυτή η έμφαση δίδεται στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας μέσω της δημιουργίας «εθνικών αρχών ανταγωνιστικότητας» και τη λήψη μέτρων που να εγγυώνται τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών συστημάτων, που θα μπορούσαν να συνδεθούν με τη «δυναμικότερη χρήση» των ετήσιων ελέγχων που διενεργεί η Κομισιόν στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Προτείνεται επίσης η σύσταση ενός νέου, ανεξάρτητου συμβουλευτικού σώματος, του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, που θα παρακολουθεί την εκτέλεση των προϋπολογισμών σε σχέση με την επίτευξη των στόχων του Συμφώνου Σταθερότητας.

… και μετά βλέπουμε 
Στη δεύτερη φάση, αυτή της «ολοκλήρωσης της ΟΝΕ» (από το 2017 και έπειτα), οι χώρες θα πρέπει να δεχθούν την από κοινού λήψη αποφάσεων για στοιχεία εθνικής οικονομικής πολιτικής (όπως π.χ. την απαγόρευση μονομερούς υιοθέτησης συντελεστών ΦΠΑ, γιατί αυτό θα επιδρούσε και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη).

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, αυτό «θα άνοιγε τον δρόμο για κάποιου είδους αμοιβαιοποίηση του ρίσκου», μια έμμεση και πολύ προσεκτική αναφορά στην ιδέα της έκδοσης ευρω-ομολόγων που αποτελεί «ταμπού» για το Βερολίνο. Θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ένα υπουργείο Οικονομικών και ένα «ταμείο μακροοικονομικής σταθεροποίησης». Στην τρίτη φάση (έως το 2025 το αργότερο), το project της ΟΝΕ θα έχει ολοκληρωθεί και σύμφωνα με τους πέντε προέδρους θα εγγυάται την ευμάρεια όλων των κατοίκων της Ευρωζώνης.

Πολιτική βούληση 
Είναι προφανές ότι το μενού των προτάσεων των πέντε προέδρων καλύπτει… όλα τα γούστα, το κατά πόσο όμως θα υλοποιηθεί είναι καθαρά θέμα πολιτικής βούλησης, πολλώ δε επειδή οι πιο μακρόπνοες προτάσεις -που προσδίδουν στοιχεία ομοσπονδίας στην νομισματική ένωση- προϋποθέτουν αλλαγή των Συνθηκών, κάτι που όπως ξεκαθάρισε ο κ. Γιούνκερ δεν συγκαταλέγεται στις προτεραιότητές του.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο κ. Τουσκ, που υπογράμμισε χθες ότι «πολλά μπορούν και πρέπει να γίνουν εντός του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου», ένα μήνυμα με βασικό παραλήπτη τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ενόψει του δημοψηφίσματος για το Brexit. Πάντως, οι πέντε άφησαν να εννοηθεί ότι λαμβάνουν υπόψη τις ευαισθησίες του Λονδίνου, υπογραμμίζοντας στην έκθεση ότι η εμβάθυνση της ΟΝΕ δεν πρέπει να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην Ενιαία Αγορά της Ε.Ε. που ενδιαφέρει πρωτίστως τη βρετανική κυβέρνηση.

Μεγάλο άλμα

Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, «η έκθεση περιγράφει πώς μπορούμε να προχωρήσουμε από το σημερινό σύστημα συντονισμού με βάση κανόνες στην κοινή λήψη αποφάσεων εντός των κοινών θεσμών… Χρειαζόμαστε ένα μεγάλο άλμα στην ευρωπαϊκή ολοκλή- ρωση. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ευπάθειες των οικονομιών μας, να διασφαλίσουμε ότι η απόκλιση θα γίνει και πάλι σύγκλιση και να διασφαλίσουμε το αμετάκλητο της Νομισματικής Ένωσης. Η έκθεσή μας παρέχει τον οδικό χάρτη γι’ αυτό».

Προς ευρωπαϊκό σχέδιο προστασίας καταθέσεων

Στην έκθεση των «πέντε προέδρων» επανέρχεται το σχέδιο δημιουργίας Ευρωπαϊκού Σχήματος Εγγύησης Καταθέσεων (European Deposit Insurance Scheme – EDIS) στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης, που προέβλεπε το Ενιαίο Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων ως τρίτο πυλώνα, μετά την Ενιαία Αρχή Εποπτείας των Τραπεζών (που έχει ήδη ενεργοποιηθεί) και την Ενιαία Αρχή Εκκαθάρισης Τραπεζών (που θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2016).

Αντασφάλιση
Η πρόταση αναφέρει ότι, στην αρχική μορφή του, το EDIS θα λειτουργεί ως ένα πανευρωπαϊκό «σύστημα αντασφάλισης» των εθνικών ταμείων εγγύησης καταθέσεων και θα χρηματοδοτηθεί από τις τράπεζες που έχουν ήδη κληθεί να συνεισφέρουν και τα 55 δισ. ευρώ που θα αποτελούν το κεφάλαιο του Ενιαίου Ταμείου Εκκαθάρισης Τραπεζών (Single Resolution Fund – SRF). Προτείνεται επίσης να τροποποιηθούν οι κανόνες του SRF, ώστε να μπορεί να δανειοδοτείται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), που έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη πυρός (500 δισ. ευρώ), σε περίπτωση που τα κεφάλαια του SRF δεν επαρκούν για την εξυγίανση μιας τράπεζας.